(၁)။ ကုလ ဗုဒၶဘာသာ( မိရုိးဖလာဗုဒၶဘာသာ)
ကုလ ဗုဒၶဘာသာ ဆုိတာ ရုိးရာ ဗုဒၶဘာသာ ကိုေျပာတာပါ။ အေမအေဖက ဗုဒၶဘာသာမုိ႔
သားသမီးက ဗုဒၶဘာသာ ျဖစ္လာရတာပါ။ မိဘက ခရစ္ယာန္္ဆုုိရင္ သားသမီးကလည္း ခရစ္ယာန္။
မိဘက အစၥလာမ္ဆုိရင္ သားသမီးကလည္း အစၥလာမ္။ ဒါကို မိရုိးဖလာ ကုလဗုဒၶဘာသာေပါ့။
မိဘက ဗုဒၶဘာသာ မုိ႔သာ သားသမီးက ဗုဒၶဘာသာ ျဖစ္လာရတယ္ ဘုရားရွင္ ဘာလုိ႔
ပြင့္မွန္းမသိ။ ဘုရား ဘာတရားေဟာမွန္းလည္း မသိ။ ကိုယ္ေျပာတဲ့
ဗုဒၶဘာသာ၀င္ဆုိတာေတာင္မွ ဘာေျပာမွန္းမသိ။ ကိုယ္ကုိးကြယ္ေနတဲ့ ျမတ္စြာဘုရား
ဘာေၾကာင့္ကိုးကြယ္ရမွန္းလည္းမသိ။ တရားေတာ္ကို ဘာေၾကာင့္ကိုးကြယ္ရ မွန္းမသိ။
ဘုရားကို ဦးခ်တာ ဘာရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ဦးခ်ေနမွန္းကို မသိတာ။ ဘာေၾကာင့္ဒီေလာက္
ရုိရုိေသေသနဲ႔ အေလးျပဳေနမွန္းကို မသိတာ။ လုပ္ေတာ့ လုပ္ေနတာပဲ အသိပညာ ဘာမွမပါတာ။
ကုလဗုဒၶဘာသာပါ။

(၂) လာဘာဗုဒၶဘာသာ
လာဘာဗုဒၶဘာသာဆုိတာ လာဘ္လာဘလုိလို႔ ကုိးကြယ္တဲ့ ဗုဒၶဘာသာကို ဆုိလုိတာပါ။ ဒီဘ၀
စီးပြားေရးေလး တက္မလားဆုိျပီးေတာ့မွ ဘုရားကိုးကြယ္တာမွာ ေရြးျပီးေတာ့
ကုိးကြယ္တယ္။ ဒီဘုရားကုိးကြယ္ရင္ေတာ့ လာဘ္လာဘ ေပါမ်ားတယ္
ဟုိဘုရားကုိးကြယ္ရင္ေတာ့ စီးပြားတတ္တယ္ဆုိျပီး ေရြးကိုးကြယ္တာ လာဘဗုဒၶ ဘာသာပါ။
ဘုရားကိုးကြယ္မွ လာဘ္ေပါမယ္ဆုိရင္ ဘုရားမကိုးကြယ္တဲ့ ခရစ္ယာန္ေတြ ဘာလုိ႔
လာဘ္ရႊင္ေနတာလဲ။ အဓိက စီးပြားေရး ျဖစ္ေနတယ္ဆုိတာ ဘုရားေၾကာင့္မဟုတ္ပါဘူး။
ကံဥာဏ္၀ီရိယ သတၱိေၾကာင့္ပါ။
အေရာင္းအ၀ယ္တစ္ခုလုပ္မယ္။ အိမ္ျခံ၀င္း၀ယ္မယ္။ ေရာင္းမယ္။ အိမ္ေနရာ
ေျပာင္းမယ္ဆုိရင္ေတာင္မွ ရက္ရာဇာ ျပႆဒါး ေရြးေနတာေတြ၊ ဘုရားေက်ာင္းေဆာင္ ေပၚမွာ
ဘုိးေတာ္ပံုေတြ ဘြားေတာ္ပံုေတြ တင္ထားတာေတြ၊ ကိုးၾကီးေက်ာ္ မႏွဲေလး အစရိွေတြ
နတ္ေတြ ကိုးကြယ္တာေတြ၊ ေဗဒင္ေတြ ယံုၾကည္ျပီး ယၾတာေတြ ေခ်လိုက္ၾက စတဲ့ လာဘ္လာဘ
လုိခ်င္လုိ႔ ကိုးကြယ္တဲ့ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားကို လာဘာဗုဒၶဘာသာ ဟုေခၚပါသည္။

(၃)ဘယ ဗုဒၶဘာသာ(ေၾကာက္လုိ႔ ကိုးကြယ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာ)
ဘယဗုဒၶဘာသာဆုိတာ ေဘးကို ေၾကာက္လုိ႔ ကိုးကြယ္တာကုိ ေခၚပါတယ္။ အႏၲရယ္ကင္းဖုိ႔ ၊
ေဘးရွင္းဖုိ႔၊ အသက္ရွည္ဖုိ႔၊ က်န္းမာဖုိ႔ ၊ ဒီလုိအေတြးအေခၚ အယူအဆေတြနဲ႔
ဘုရားကို ကိုးကြယ္တာကို ဘယဗုဒၶဘာသာဟုေခၚပါသည္။ ဒီဘုရားကုိ ကိုးကြယ္မွ
အသက္ရွည္မယ္ဆုိရင္ ဒီဘုရားကို မကိုးကြယ္တဲ့ ခရစ္ယာန္ေတြ အစလာမ္ေတြ အသက္ရွစ္ဆယ္
တစ္ရာေက်ာ္ေတြ ရွည္ေနၾကတာ ဘာလုိ႔ပါလဲ။

ဘာမွမသိဘဲ ရမ္းကိုးကြယ္တာ ကုလဗုဒၶဘာသာ၊လာဘ္လာဘာ လုိခ်င္ျပီး ကိုးကြယ္တာ လာဘ္လာဘ
လုိခ်င္ျပီး ကနားေတြေပးတာ လာဘဗုဒၶဘာသာ၊ ေဘးေၾကာက္ျပီး အကိုးကြယ္ေတြ မွားေနတာ
ဘယဗုဒၶဘာသာ။ ဒီကုလ၊လာဘ၊ ဘယဗုဒၶဘာသာ သံုးမ်ိဳးကို ေအာက္တန္းစားဗုဒၶဘာသာဟု
ေခၚပါသည္။
ဟုိလူမပါ၊ ဒီလူမပါ၊ ဟုိလူပသပါတယ္။ ဒီလူပသပါတယ္။ လက္ညိႈးထုိး ခြက္လွန္
လုပ္ေနတာေတြကို ျမတ္စြာဘုရားက သူေတာင္းစား ဗုဒၶဘာသာပါတဲ့။
ခႏၶာကိုယ္မွာ အသိ၊ဘာသာေရးအသိဓာတ္ခံ အားနည္းေတာ့ လိမ္စားေနတဲ့ သူေတြက
လိမ္လုိ႔ေကာင္းေနပါတယ္။ ဘုရားလည္း ကုိးကြယ္ရေသး၊ တရားလည္း ကုိးကြယ္ရေသး၊
ဆြမ္းဦးကိုလည္း ေလာင္လွဴရေသး သာသနာေတာ္ကိုလည္း သကၤန္း ဆြမ္းေက်ာင္းေဆး ၊
ပစည္းေလးပါးနဲ႔ လွဴဒါန္းပူေဇာ္ဆက္ကပ္ရေသး။ ဘာအတြက္ ဒါေတြ လုပ္ေနရတာလဲ ဘာအတြက္
သာသနာကို ခ်ီးေျမွာက္ေနတာလဲ၊ ဘာအတြက္ ေက်ာင္းေဆာက္ေနတာလဲ ။ စဥ္းစားပါ၊ ေ၀ဖန္ပါ၊
သံုးသပ္ပါ။

(၄)သဒၶါဓိက ဗုဒၶဘာသာ
သဒၶါဓိက ဗုဒၶဘာသာဆုိတာ သဒၶါတရားကို အရင္းခံပါတယ္။ သဒၶါတရားဆုိတာ ယံုၾကည္ခ်က္ပါ။
ဘုရား၊တရား၊ သံဃာာကို တကယ္သက္၀င္ယံုၾကည္တာကို ေခၚပါတယ္။ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာကို
ယံုၾကည္တဲ့ေနရာမွာလည္း မွန္မွန္ကန္ကန္ ယံုၾကည္တဲ့ သမၼာသဒၶါ နဲ႔
မွားမွားယြင္းယြင္း ယံုၾကည္တဲ့ မိစၧာသဒၶါဆုိျပီး ႏွစ္မ်ိဳးရိွပါတယ္။
သမၼာသဒၶါဆိုတဲ့ မွန္မွန္ကန္ကန္ယံုၾကည္ခ်က္ ဆုိတာ သစၥာာတရား သိေတာ္မူတဲ့
ျမတ္စြာဘုရားဟာ ေ၀ေနယ် သတၲ၀ါေတြကို သူသိသကဲ့သို႔ ေမတၲာ ဂရုဏာေတာ္အျပည့္နဲ႔
သစၥာာေလးခ်က္ အနက္ကို ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ဒီတရားေတာ္ အနက္ေတြကို
ပိုင္ပုိင္ႏုိင္ႏုိင္သိေတာ္မူသြားၾကတဲ့ အရိယာသူေတာ္စင္ၾကီးေတြဟာ
နိဗၺာန္၀င္စံသြားၾကပါတယ္။ နိဗၺာန္ဆုိတာ အိုနာေသ လြတ္ရာပါ။ "အေသလြတ္ရာ ျပတတ္လုိ႔
ျမတ္စြာဘုရားအား ကိုးကြယ္ပါ၏" ဆုိတဲ့ ယံုၾက ည္ခ်က္ဟာ မွန္ေသာယံုၾကည္ခ်က္။
တရားေတာ္ကို ဘာေၾကာင့္ကုိးကြယ္ရသလဲ။ ျမတ္စြာဘုရားေဟာ္ေတာ္မူခဲ့တဲ့ တရားေတာ္ကို
ၾကိဳးစားမယုတ္ ပြားမ်ားအားထုတ္လုိက္လုိ႔ တရားလမ္းေၾကာင္းအတုိင္း
မဂၢင္လမ္းအတုိင္းသာ ေလွ်ာက္သြားရင္ နိွဗၺာန္ေရာက္ပါမည္။ ထုိအေသလြတ္ရာ
ပို႔ေဆာင္တာဟာ တရားက ပို႔ေဆာင္တာပါ။ ပုဂၢိဳဳလ္က ပို႔ေဆာင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။
တရားေတာ္ကုိ မွန္ေသာယံုၾကည္မႈ။
ထုိတရားေတြ မကြယ္မေပ်ာက္ေသးတာ ဘယ္သူ႔ေက်းဇူးပါလဲ ဆုိရင္ သံဃာာရဲ ႔ ေက်းဇူးပါ။
ဘုရားရွင္ ေဟာေတာ္မူေသာ ဓမၼကၡႏၶာေပါင္း ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္၊ သုတ ္၀ိနည္း
အဘိဓမၼာတရားေတြ ဒီတရားေတြကို သံဃာာေတာ္ေတြက ေဆာင္ထားတာပါ။ ပိဋကသံုးပံုကို
သံဃာေတာ္ေတြက ေစာင့္ေရွာက္ထားတာပါ။ သံဃာာေတာ္ကို ယံုၾကည္မႈ။
ဒါေတြက ရတနာျမတ္သံုးပါးကို မွန္မွန္ကန္ကန္ယံုၾကည္တဲ့ သမၼာသဒၶါ ယံုၾကည္မႈ။
မိစၧာသဒၶါယံုၾကည္မႈက လာဘ္လာဘေပါတယ္။ အႏၲရာယ္ကင္းတယ္ ဆုိျပီး
ကုိးကြယ္ယံုၾကည္ေနတာဟာ မိစၧာသဒၶါ။ လာဘ္လာဘေပါတယ္ဆုိတဲ့ လာဘဗုဒၶ
ဘာသာယံုၾကည္ခ်က္၊ အႏၱရာယ္ကင္းေအာင္ဆုိျပီး ဘယဗုဒၶဘာသာေတြရဲ ႔ ယံုၾကည္မႈ
ဗုဒၶရဲ ႔ ဂုဏ္ေတာ္ကို ဘာမွနားမလည္ဘဲ သူမ်ားဦးတုိက္လုိ႔သာ ရမ္းဦးတုိုက္ရတဲ့
ကုလဗုဒၶဘာသာေတြရဲ ႔ ယံုၾကည္မႈ ဒါေတြက မိစၧာသဒၶါေတြပါ။
အေသလြတ္ရာလမ္းကို ျပတတ္လုိ႔၊ အေသလြတ္ရာကို ပို႔ေဆာင္ႏုိင္လုိ႔ ၊ အေသလြတ္ရာ
တရားကို ေဆာင္ထားႏုိင္လုိ႔ ရတနာသုံုးပါးကို ကုိးကြယ္ပါ၏ ဆုိတဲ့ သမၼာသဒၶါ ။
အႏွစ္သာရမရိွတာကို မရိွဘူးလုိ႔ သိတယ္။ အႏွစ္သာရ ရိွတာကို ရိွတယ္လုိ႔ သိတယ္။
မွားတာကို မွားတယ္လုိိ႔သိတယ္။ မွန္တာကို မွန္တယ္လုိ႔ သိတယ္။ သိတဲ့အျပင္၊
အမွားလမ္းကို ေရွာင္၊ အမွန္လမ္းကို ေဆာင္တာသည့္္ သမၼာသဒၶါ ရိွတဲ့ သဒၶါဓိက
ဗုဒၶဘာသာပါ။

(၅)ပညာဓိက ဗုဒၶဘာသာ
ပညာဓိက ဗုဒၶဘာသာဆုိတာ သစၥာတရားကို ေသခ်ာသိတဲ့ ဗုဒၶဘာသာကို ေခၚတာပါ။ သဒၶါဓိက
ဗုဒၶဘာသာဟာ တရားေတာ္ကုိ ယံုၾကည္တယ္။ တရားေတာ္ကို ဘယ္လုိယံုတာလည္း ဆုိေတာ့
ရမ္းယံုတာမဟုတ္ဘဲ ခႏၶာသိနဲ႔ အေသအခ်ာ သိျပီး ယံုတယ္။ ထုိသို႔ သိတာကို ပညာဟု
ေခၚပါတယ္။ သစၥာေလးပါးတရားေတာ္ကို အေသအခ်ာ ပညာသိနဲ႔ သိတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ၊
ျဖစ္မႈပ်က္မႈေတြကို သိတဲ့ဗုဒၶဘာသာ ျဖစ္ပ်က္ျမင္တာ ခႏၶာက ျမင္တာလား
ပညာကျမင္တာလားဆုိေတာ့ ပညာက ျမင္တာပါ။ ပညာဓိက ဗုဒၶဘာသာပါ။ ဘုရားက
မင္းတုိ႔ခႏၶာထဲမွာ ျဖစ္တာနဲဲ႔ ပ်က္တာပဲ ရိွတယ္ လုိ႔ ေဟာခဲ့ပါတယ္။ ဒါကို
ကုိယ္တုိင္ သစၥာတရားေတာ္ကို ေသခ်ာသိျပီး က်င့္ၾကည့္လုိက္ေတာ့ ျမင္တယ္။
ကိုယ္တုိင္ျမင္ေတာ့ ယံုၾကည္လာတယ္။ ယံုၾကည္တာက သဒၶါ၊ ျဖစ္ပ်က္ျမင္တာက ပညာ။
ထုိ႔ေၾကာင့္ သဒၶါနဲ႔ ပညာ သြားျပီး တြဲေနပါတယ္။ သဒၶါနဲ႔ ပညာဟာ တြဲလ်က္ပါတဲ့။
သဒၶါတရား မွန္မွန္ကန္ကန္ နဲ႔ သာ ၾကိဳးစားမယ္ဆုိရင္ အပါယ္ေလးပါးမွ
ကူးူေျမာက္ႏိုင္၏။
တုိ႔မွာ အပါယ္မ်ိဳးေစ့ေတြ၊ အပါယ္က်ေၾကာင္းကံေတြ လုပ္ထားတာရိွတယ္။ ဒါေတြကို
ဘယ္သူမွ ၀င္တားလို႔ မရပါဘူး။ သူ႔ကိုတားခ်င္ရင္၊ သူ႔ကို အက်ိဳးမေပးေစခ်င္ရင္
ဘာနဲ႔ ျဖတ္ရမလဲ ဆုိေတာ့ ဥာဏ္နဲ႔ ျဖတ္ရပါမယ္။ ဥာဏ္နဲ႔ ျဖတ္လုိက္လုိ႔
ျဖစ္ပ်က္မဂ္ဆုိက္ေနတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မွာ သဒၶါလည္း ပါတယ္၊ ပညာလည္း ပါပါတယ္။ ဒါသည္
သဒၶါဓိက ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ပညာဓိက ဗုဒၶဘာသာ ျဖစ္ပါသည္။
သဒၶါဓိက ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ပညာဓိက ဗုဒၶဘာသာဟာ အထက္တန္းစား ဗုဒၶဘာသာပါ။